Machunisa (36) woont op een van de mooiste plekken van Zuid-Afrika. Vijftig meter naar beneden en hij staat in de Indische Oceaan. Iedere ochtend groeten springende walvissen en dolfijnen hem. Hij kan ze nog net niet aanraken. Dat lijkt mij lekker wakker worden, maar het laat hem koud. (“Ik vind walvissen eng, ze eten je op toch?”) Links en rechts van zijn huis vind je de groene heuvels van de Wild Coast, waar zijn geiten en schapen grazen. “Dat is mijn spaargeld. Als mijn kinderen naar school willen, dan kan ik mijn vee verkopen.” Landinwaarts een sterke gemeenschap, de Khosa. Als de tijd ergens heeft stil gestaan, dan zal het vast hier zijn. Dit is nauwelijks vergelijkbaar met het leven in Amsterdam of Raalte.
Volgens mijn ouders heeft dit iets weg van het leven dat mijn overgrootouders hadden. “Ieder jaar beloven ze dat er volgend jaar stroom komt. Ieder jaar weer,” aldus Machunisa. Maar ondertussen steekt hij nog iedere avond een kaars aan om zijn huis te verlichten. Machunisa heeft twee ‘rondies’, kleine eenvoudige ronde huisjes met een rieten dak. Een extra rondie bouwt hij in drie dagen. Dat is zo geregeld, maar ja… eerst de bouwmaterialen. De palen voor de dakconstructie kosten 800 rand (55 euro), het cement en de stenen 1.500 rand, gekleurde verf voor de buitenkant ook 1.500 rand. En dan nog riet, een autoband en wat schelpen om het dak waterdicht te krijgen. Zo ver is hij nog niet, dus laat de derde rondie nog even op zich wachten.
Machunisa heeft drie kinderen. Zijn vrouw ontmoette hij twee heuvels verderop, in een ander dorpje. De bruidsschat bedroeg zes koeien. Die kreeg hij van zijn zieke vader, als dank voor de zorg die Machunisa aan hem gaf.
Hij is nooit naar school geweest. Zijn kinderen gaan dat straks wel. Voorheen werkte Machunisa in Mthatha. Een stad vijftig kilometer ten noorden van zijn dorpje (Mngcibe). Een heuvelachtige gravelroad leidt je er naartoe. In Mthatha lakte hij houten palen met teer. Voor 800 rand per maand. Daarna was hij een tijdje werkloos, zoals zoveel Khosa. “Ik zorgde voor mijn vee, verbouwde groenten, zocht naar hout. Stilzitten vind ik maar niets.” Nu is Machunisa klusjesman bij Swell Eco Lodge, de accommodatie in Khosa-stijl waar wij (ik, m’n broer, pap en mam) twee nachten sliepen. Hij verdient er 3000 rand per maand. De tuin onderhouden, auto’s wassen, reparaties aan de huisjes, dat werk. En soms is hij gids voor de gasten in de Lodge. Zoals gister, toen hij m’n broer en mij gezelschap hield en de weg wees richting een grot aan de ruige zuid-oost kust van Zuid-Afrika. De grot stinkt en is niet zo bijzonder. De gesprekken met hem waren dat wel.
Machunisa is een moderne man. Hij draagt gave Nike SB schoenen, een fris vest, en een hippe korte broek. De Lodge is het beste wat hem ooit is overkomen, zei hij. In totaal werken er acht Khosa uit de lokale community. Machunisa en de anderen leerden er Engels. Van eigenaar Justin krijgen ze tweedehands spullen. En van de gasten dikke fooien en overbodige kleren. Zijn Nike schoenen heeft hij van een van de gasten. Machunisa droomt ervan om net als wij op vakantie te gaan, dingen te zien. Naar Kaapstad of naar Jo’burg. In 38 jaar kwam hij nog niet verder dan Coffee Bay en Mthatha. “Iedere vrouw wil toch op vakantie? Ik wil dat ook met mijn familie.” En een derde rondie. Met warme douche welteverstaan. “Bij de Lodge heb ik gezien hoe het moet en welke materialen ik ervoor nodig heb. Valt best mee, en ook lang niet zo duur als ik dacht.”
Vanochtend verlieten we het gebied via de gravel road richting Mthatha. Onderweg zagen we een school, met daarop een grote schildering van Mandela, die net als Machunisa in dit gebied opgroeide. Met daarbij een van zijn quotes:
“Education is the most powerful weapon you can use to change the world.”
Ik denk dat het met de kinderen van Machunisa wel goed komt. En met Machunisa zelf ook.