De verkoop van LP’s schiet omhoog. In de grootste vinylfabriek ter wereld, in Haarlem, wordt dag en nacht gewerkt om aan de vraag te kunnen voldoen. De 33 persen draaien er overuren. In de Verenigde Staten werden vorig jaar 6,1 miljoen platen verkocht. Een recordaantal. En ook in Nederland zit de vinylplaat in de lift: in de afgelopen twee jaar is het aantal verkochte albums op vinyl verdubbeld tot 675.000 stuks. Bovendien is er na ruim een kwart eeuw afwezigheid weer een toplijst met de bestverkochte LP’s. Kortom: de vinylplaat is terug van weggeweest. Marty Zwaan (52), eigenaar van platenzaak RecordFriend in Amsterdam, legt uit hoe dat komt.
RecordFriend is één van de grootste aanbieders van vinyl in Nederland. Een plek voor verzamelaars en liefhebbers. In de etalage hangt een levensgrote Andy Warhol, een banaan zoals afgebeeld op het album The Velvet Underground & Nico. Via een smalle stalen wenteltrap kom je beneden in een volgepakte kelder met laag plafond en karakteristieke lucht van tweedehands spullen. Platen vooral. Mannen zoeken er met wijs- en middelvinger tussen. Zes LP’s voor tien euro, staat op witte A4’tjes te lezen. Het contrast met het nieuwe pand, iets verderop, is groot. In de spiksplinternieuwe winkel van RecordFriend is alles anders. De deur staat open, er is geen drempel, en de ruimte is goed verlicht. Nieuwe releases in plastic liggen keurig gesorteerd in nieuw getimmerde bakken. Zwaan: “Onze nieuwe winkel is toegankelijker. Je stapt hier makkelijk binnen. We krijgen allerlei soorten mensen. Het is een leuke uitdaging om nieuw vinyl aan een groot publiek te verkopen.”
Vijfentwintig jaar geleden stopte hij met DJ’en. Zwaan verkocht zijn platen aan een handelaar. Voor een kwartje per stuk. In de jaren die volgen werkt hij in de ICT voor verschillende bedrijven. Het is 2003 als hij op een regenachtige zondagmiddag zijn platenspeler uit het berghok haalt. “Ik werkte bij een verzekeringsmaatschappij, maar ik wilde ook nog wat leuks doen in mijn leven. Daar zat ik echt mee in mijn hoofd. Toen ik mijn platenspeler weer had aangesloten en het geluid hoorde was ik meteen verkocht. Ik vond het zo lekker klinken.” Zwaan begint een winkeltje in de kelder van een CD winkel in Zaandam. Iedere zaterdagmiddag is het open. Van twaalf tot zes. “Iedereen verklaarde mij volledig voor gek, maar ik vond het heerlijk naast mijn werk in pak en stropdas. Even weg van formele verantwoordelijkheden en het kantoor.”
“Ik deed het voor mezelf, niet voor anderen. Maar het grappige was dat de winkel hartstikke goed liep. Je kon in die tijd nog heel makkelijk goede partijen inkopen van particulieren. Ik kan me nog een partij van duizend platen herinneren, die ik voor 1200 euro had gekocht. Ik had er geen ruimte voor in mijn winkel, dus ging ik ermee op de Nieuwmarkt staan. Binnen drie uur had ik voor 2500 euro verkocht. Achteraf bleek het veel meer waard te zijn. Ik verkocht allemaal originele Led Zeppelin’s voor een prikkie aan andere handelaren. Vanaf de dag dat ik ben begonnen heb ik iedere dag meer platen verkocht.”
De winkel verhuisde naar Amsterdam en twee jaar geleden stopte Zwaan definitief met zijn werk in de ICT. Hij reist nu het hele land door op zoek naar mooie collecties. Zo nu en dan stuit hij op bijzondere platen met veel waarde. “Ik heb ooit drie klassieke platen verkocht aan een Zuid-Koreaan via Ebay voor viereneenhalfduizend euro. Die box kwam uit de collectie van een muziekrecensent van het Parool. Echt in perfecte staat.” Een andere keer rijdt Zwaan voor niets naar Middelburg. “Laatst nog. Ik had afgesproken met een man, maar toen ik daar een week later aankwam, was die man overleden. Zijn dochter ontving me en liet de collectie zien. Ik was stomverbaasd. ‘Ja,’ zei ze, ‘er is een vriend langs geweest die er ook een aantal platen uit heeft gevist.’ Alle bijzondere platen waren weg.” Zwaan haalt zijn schouders op. “Het hoort erbij. Het heft elkaar op. Alles bij elkaar verdien ik hier minder dan in de tijd dat ik nog voor een baas werkte, maar dat heb ik er voor over.”
“De laatste jaren zijn er nieuwe groepen vinylkopers bijgekomen. Jongeren vooral,” vertelt hij. “Zij die zijn opgegroeid in een digitaal tijdperk en daardoor steeds meer behoefte krijgen om ook echte dingen mee te maken.” Zwaan kijkt om zich heen. “Dit is echt. Je kunt hier mensen ontmoeten, platen vasthouden en erover praten. Sommige jongeren hebben niet eens een draaitafel, maar kopen toch een plaat. Dat is bijzonder.” Er komt een meisje de winkel binnen. Op het eerste oog een jaar of zestien. In beide handen draagt ze plastic tassen van bekende kledingketens: H&M, Forever 21, Pull & Bear. Ze loopt aandachtig langs de bakken. “Nieuwe generatie,” zegt Zwaan als ze dichtbij staat. Het meisje kijkt verlegen onze kant op. Dan gaat hij verder: “We kunnen online kiezen, keuren, kopen en met mensen praten, maar uiteindelijk blijven we analoge wezens. Heeft de digitale wereld alle behoeftes bevredigd? Ik denk het niet.”
“Ik ging vroeger iedere vrijdag met de bus naar Haarlem om zes nieuwe singeltjes te kopen. Als DJ draaide ik mijn aanwinsten diezelfde avond in de discotheek. Dat was geweldig. Die schaarste en exclusiviteit was fijn. Dingen werden er begeerlijk door. Die tijd komt echt niet meer terug. En dat hoeft ook niet. Maar er ontstaat wel een soort lacune door de digitale wereld waarin we nu leven. Mensen willen authenticiteit. Platen kunnen dat deels invullen. Maar ook de aandacht voor eten bijvoorbeeld, of voor ambachten en mensen die dingen met hun handen maken. Je ziet het allemaal terug komen.”
“Hoort vinyl bij je fixed gear, of is het definitief terug?” Collega Erik van Beek vraagt het zich hardop af. Hij geeft het antwoord desgevraagd zelf. “Ik denk het laatste. Al is vinyl nooit helemaal weggeweest. In golfbewegingen zijn er altijd periodes geweest waarin het populair was. Denk aan de houserage eind jaren tachtig. Dat was allemaal vinyl. Maar deze fase is zo structureel dat je niet meer van een fase kunt spreken. Er komen bovendien artiesten uit op vinyl waarvan je het twee, drie jaar geleden nooit had verwacht. Een Ilse de Lange bijvoorbeeld.” Zwaan: “Jan Smit brengt zijn platen nog niet op vinyl.” Van Beek: “Ik vind het een beetje eng nu ik het ineens voor me zie.” Er wordt gelachen. Zwaan: “Op zich is dat wel een mooie graadmeter. Jan Smit op vinyl betekent de definitieve comeback. Ik zie dat nog wel gebeuren.”
“Over vijf jaar worden er meer LP’s dan CD’s verkocht. Daar ben ik van overtuigd. Het is niet voor niets dat Matthijs van Nieuwkerk een LP laat zien als hij een band ontvangt in De Wereld Draait Door. Het is een kek product.” Collega Gerrit Hazen komt erbij staan: “Die Brood die daar hangt, is die te koop?” Zwaan: “Alles is te koop.” Hazen: “Wat moet het kosten, dan?” Zwaan: “Is er een serieuze liefhebber?” Aan de toonbank staat een man met zijn zoon. Hij kijkt vragend onze kant op. Zwaan met verheven stem: “Het is wat de gek er voor geeft. Het is wel een echte zeefdruk, genummerd en wel. Je mag het met Gerrit uit onderhandelen. Ik wil hem wel verkopen.” Zwaan tot slot: “Op zaterdag, als het hier druk is in de winkel, rook ik weleens een sigaretje buiten op de stoep. Ik zie mensen dan met een enorme glimlach naar buiten komen met een tas vol platen. Ze zijn de drempel nog niet over of de tas gaat al open om te kijken wat ze gekocht hebben. Dat gevoel heb je niet online. Muziek is emotie.”
Gepubliceerd op Polshoogte Magazine
Foto door Jordie Volkerink